Introductie Etoposide

Etoposide is een kankerremmende stof (cytostaticum).

Artsen schrijven het voor als chemotherapie (chemokuur) bij bepaalde vormen van kanker, zoals longkanker, zaadbalkanker, leukemie en lymfeklierkanker.

Handelsinformatie

Etoposide is sinds 1981 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar in capsules en als infuus onder de merknamen Eposin, Toposin en Vepesid en als het merkloze Etoposide.

Hoe moet ik Etoposide gebruiken?

Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek of in de bijsluiter.

Hoe?

Capsules

• Neem de capsule heel in met een half glas water.
• Ziet u bij het openmaken van de verpakking kapotte capsules of los poeder? Sluit de verpakking dan weer goed en breng deze terug naar de apotheek.
• Voorkom dat poeder van de capsules zich door het huis verspreidt, anders kunnen uw huisgenoten er mee in aanraking komen.
• Krijgt u wat poeder uit open capsules op uw huid of in uw ogen? Was uw huid dan goed af. Spoel uw ogen met veel water.
• Komen anderen toch met dit middel in contact? Raad hen dan aan zich meteen af te spoelen. Zo beperken ze de risico's tot het minimum.

Infuus
Meestal krijgt u dit middel in het ziekenhuis of in de polikliniek toegediend door een gespecialiseerde verpleegkundige.

Krijgt u dit middel thuis toegediend door de verpleegkundige? U zult merken dat de verpleegkundige zo hygiënisch mogelijk zal werken. Dit om te voorkomen dat de verpleegkundige zelf of uw huisgenoten in contact komen met het middel. De procedure houdt het volgende in.

• Handen wassen voor en na het klaarmaken en toedienen van de injectie (infuus).
• Het gebruiken van wegwerpmatjes om morsen te voorkomen.
• Het gebruiken van wegwerpdoekjes om gemorst materiaal op te nemen.
• Alle gebruikte spuiten en naalden gaan in een speciale kunststof afvalcontainer (deze kunt u bij de apotheek verkrijgen, een volle container is hier in te leveren).
• Alle andere gebruikte materialen gaan in een dubbele afvalzak en kunt u met het huisvuil weggooien. Zorg ervoor dat kinderen niet bij de afvalzak kunnen komen!

Wanneer?
Per soort kanker is er een ander type behandeling met een ander toedieningsschema. Uw arts bepaalt dit voor iedere individuele patiënt afzonderlijk.

Capsules
Neem dit middel in op een lege maag, dan wordt het beter opgenomen.

Hoe lang?
Het is afhankelijk van het type kanker hoe lang u dit middel moet gebruiken. Uw arts bepaalt dit voor iedere individuele patiënt afhankelijk van het type kanker.

Wat te doen met urine, ontlasting, bloed, wondvocht of braaksel?
Voor uw directe omgeving, zoals huisgenoten, is het verstandig contact te vermijden met uw lichaamsvloeistoffen. Dit betekent niet dat aanraken of zoenen verboden is. Het gaat alleen om maatregelen om niet in aanraking te komen met urine, ontlasting, bloed, wondvocht of braaksel, omdat het geneesmiddel hierin aanwezig is.

Neem daarom tot 5 dagen na de laatste dosering de volgende maatregelen.

• Mannen kunnen het best zittend plassen (net als vrouwen), om spatten te voorkomen. Was na elk toiletbezoek de handen.
• Spoel na het gebruik van het toilet tweemaal achtereen door, met het wc-deksel dicht. Zo voorkomt u spatten. Maak het toilet elke dag schoon.
• Doe kleding of beddengoed met urine, ontlasting, bloed of braaksel meteen in de wasmachine. Gebruik daarbij wegwerphandschoenen.
• Ruim urine, ontlasting en braaksel met tissues op en gooi deze weg in het toilet. Gebruik hierbij ook handschoenen. Gooi de materialen weg in een dubbele afvalzak. Maak de plek daarna eventueel schoon met een sopje. Spoel het sopje door het toilet.
• Ook bloed en wondvocht kunnen het medicijn of restanten ervan bevatten. Daarom gebruikt men bij de behandeling van wonden altijd wegwerphandschoenen. U kunt verband, gaasjes en al het overige wegwerpmateriaal in een dubbele afvalzak doen.

Op welke bijwerkingen moet ik letten?

Dit middel heeft een krachtige werking op de celdeling, niet alleen van kankercellen, maar ook van gezonde lichaamscellen. Hierdoor kunnen bijwerkingen ontstaan, bijvoorbeeld op plaatsen waar de cellen zich van nature snel delen. Dit zijn de slijmvliezen van mond, maag en darmen, de huid, de haren en het bloed.

Door de lijst van bijwerkingen kan het lijken dat het middel erger is dan de kwaal. Maar de bijwerkingen komen lang niet bij iedereen in dezelfde mate voor. Bovendien gaan de bijwerkingen na de chemokuur geleidelijk over.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende.

Regelmatig

• Bloedarmoede, een verhoogde kans op infecties en een verhoogde kans op bloedingen, zoals bloedneuzen. Deze bijwerkingen ontstaan doordat het lichaam minder rode en witte bloedcellen en minder bloedplaatjes aanmaakt. Deze bijwerking kan ook nog één tot twee weken optreden nadat u met de behandeling bent gestopt. Neem bij de volgende verschijnselen contact op met uw arts: onverklaarbare koorts of keelpijn, blaasjes in de mond en keel, bloedneuzen, onverklaarbare blauwe plekken en extreme vermoeidheid. Neem ook altijd contact op met uw arts bij infecties zoals verkoudheid, keelontsteking, griep, steenpuisten en andere huidinfecties. Soms is het nodig de dosering te verlagen of de volgende toediening uit te stellen. Soms zijn er medicijnen mogelijk om de aanmaak van bloedcellen te stimuleren. De arts zal uw bloed daarom tijdens de behandeling regelmatig laten controleren.
• Misselijkheid, maagpijn en zuurbranden. Deze bijwerkingen ontstaan door ontsteking van de slijmvliezen van maag en darmen. Om maagpijn en brandend maagzuur te bestrijden, kan de arts een maagbeschermend middel voorschrijven. Bij misselijkheid schrijft de arts een antibraakmiddel voor.
• Haaruitval en kaalheid. Niet alleen van hoofdhaar, maar ook van wenkbrauwen, wimpers, oksel- en schaamhaar. Na de behandeling zal het haar na ongeveer een maand weer gaan groeien.

Soms

• Diarree. Zorg dat u extra drinkt als u diarree heeft en moet overgeven. Uitdroging is slecht voor de nieren.
• Gebrek aan eetlust, buikpijn en verstopping.

Zelden

• Bij toediening via een infuus. Duizeligheid en flauwvallen door een te lage bloeddruk. Als de bloeddruk te snel daalt, zal de verpleegkundige het infuus langzamer toedienen. Het is ook mogelijk dat de bloeddruk juist stijgt tijdens en net na de toediening. Andere klachten die daarbij kunnen optreden, zijn blozen en spiertrekkingen. De verpleegkundige houdt u daarom tijdens de toediening in de gaten.
• Huidreacties, zoals jeuk, roodheid en uitslag. Verergering van de huidklachten die bij bestraling ontstaan. Zeer zelden kunt u last krijgen van huidverkleuringen en ernstige blaren. Neem contact op met uw arts bij blaren op de huid. Soms worden de huidreacties veroorzaakt door allergie. Als dat het geval is, mag u dit middel niet opnieuw gebruiken. Geef daarom aan de apotheek door dat u allergisch bent voor etoposide. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel of soortgelijke middelen niet opnieuw krijgt. De allergie kan zich ook uiten in 'angio-oedeem': een zwelling van het gezicht, lippen, mond, tong of keel. U kunt hierbij erg benauwd worden. Als het thuis ontstaat moet u onmiddellijk een arts bellen of naar de Eerste-Hulpdienst gaan. U mag dit middel in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheek en het ziekenhuis door dat u overgevoelig bent voor dit middel. Zij kunnen er dan op letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt.
• Leveraandoeningen. Raadpleeg uw arts bij een gele verkleuring van de huid.
• Irritatie en ontsteking op de plaats van het infuus.

Zeer zelden

• Pijnlijke mond, tong of keel. Deze bijwerkingen ontstaan door ontsteking van de slijmvliezen van mond, keel en slokdarm. U kunt dit zien aan een vuurrode kleur van de slijmvliezen. Eten en drinken kunnen hierdoor pijnlijk zijn. In veel gevallen helpt het om op ijsblokjes te zuigen, tijdens en direct na de chemotherapie. Tijdens de chemokuur kunnen ingrepen aan uw gebit of in uw mond de klachten verergeren. Het is verstandig vóór u aan de chemokuur begint, uw tandarts uw gebit te laten controleren en eventueel behandelen. Verzorg uw gebit extra goed door een aantal maal per dag te poetsen met een zachte tandenborstel. Ook kunt u spoelen met een desinfecterende mondspoeling.
• Effecten op het zenuwstelsel: tintelingen, kriebelingen en een doof gevoel, smaakveranderingen, vermoeidheid en oogklachten.
• Het 'hand-voet-syndroom'. Hierbij raken de handen en voeten rood en opgezwollen met pijn, tintelingen, kloven en zweertjes.
• Longklachten. U merkt dit aan benauwdheid, hoesten of koorts. Raadpleeg dan uw arts of verpleegkundige.

Neem contact op met uw verpleegkundige of arts als u te veel last heeft van één van de bovengenoemde bijwerkingen. Soms is het nodig de dosering aan te passen zodat de bijwerkingen verminderen. Soms ook zal de arts een ander medicijn voorschrijven tegen de bijwerkingen.

Bespreek ook met uw arts of verpleegkundige als u zich zorgen maakt over bijwerkingen. Ervaart u andere bijwerkingen dan die hierboven staan? Meld dat dan aan uw apotheek, arts of verpleegkundige.

Let op
Dit middel is schadelijk voor het ongeboren kind. Vrouwen mogen niet zwanger worden als ze dit middel gebruiken. Ook mannen die dit middel gebruiken mogen hun partner niet zwanger maken.

Zowel mannen als vrouwen moeten daarom een goede anticonceptie gebruiken. Ga met de anticonceptie door tot minstens zes maanden na afloop van de chemokuur. Overleg hierover met uw arts.

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Heeft Etoposide wisselwerkingen met andere medicijnen?

Dit middel heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen en niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'Samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin, gelekoortsvaccin en BCG-vaccin. Etoposide vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en kan de kans op bijwerkingen ervan verhogen. Overleg hierover met uw arts.
• Het afweeronderdrukkende middel ciclosporine kan de bijwerkingen van etoposide versterken. Bij deze combinatie zal de arts uw bloed extra controleren.
• De middelen tegen epilepsie valproïnezuur, carbamazepine, fenytoïne en fenobarbital. Etoposide kan de werking van het middel tegen epilepsie verminderen. Uw arts zal de hoeveelheid van het epilepsiemiddel in uw bloed geregeld meten en zo nodig de dosering aanpassen.
• De bloedverdunners acenocoumarol en fenprocoumon. Etoposide kan de werking van de bloedverdunner beïnvloeden. Licht de trombosedienst daarom in als u etoposide gaat gebruiken, de dosering verandert of als u stopt met het gebruik van etoposide.
• Sommige medicijnen tegen hiv. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Het is belangrijk dat uw arts weet welke medicijnen u nog meer gebruikt. Neem daarom uw medicatieoverzicht mee als u naar het ziekenhuis gaat. Dit is een overzicht waarop staat welke medicijnen u gebruikt, maar ook of u bijvoorbeeld allergisch bent voor bepaalde medicijnen. U kunt dit overzicht bij uw eigen apotheek opvragen. Krijgt u in het ziekenhuis nieuwe medicijnen, of verandert er iets aan uw medicijngebruik? Geef dit dan ook weer door aan uw eigen apotheek. Dan blijft uw medicatieoverzicht actueel.

Als ik Etoposide gebruik, mag ik dan...

autorijden?
Dit middel vermindert de rijvaardigheid niet.

alcohol drinken?
Alcohol irriteert de slijmvliezen van het maagdarmkanaal. Het vergroot daardoor de kans op bijwerkingen op de maag en darmen. Gebruik daarom liever geen alcohol tijdens de kuur en zolang u last heeft van uw maag en darmen.

alles eten?
U kunt alles eten wat uw maag verdraagt. Bepaalde soorten voedsel zijn echter af te raden als u last heeft van uw maag.

Op deze site kunt u onder 'Klachten & ziektes', 'Maagklachten' adviezen vinden voor mensen met maagklachten.

Wat moet ik doen als ik een dosis vergeten ben?

Het is belangrijk dat u dit middel consequent blijft gebruiken.

Infuus: bent u de afspraak vergeten? Neem dan contact op met het ziekenhuis om een nieuwe afspraak te maken.

Capsules: mocht u toch een dosis vergeten, neem deze dan zo snel mogelijk in. Maar slik geen dubbele dosis.

• ls u dit middel 1 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 8 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 8 uur? Bel uw verpleegkundige of arts.
• Als u dit middel 2 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 4 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 4 uur? Bel uw verpleegkundige of arts.

Kan ik zomaar stoppen met Etoposide?

Een chemokuur is zwaar en kan moeilijk vol te houden zijn, ook al helpt het u de ziekte te verslaan.

Wordt de behandeling u te zwaar, bespreek dat dan met uw arts of verpleegkundige. Samen kunt u de bijwerkingen bespreken en kijken of er alternatieven zijn.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. De officieel geregistreerde gegevens van dit medicijn bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen vindt u op: www.cbg-meb.nl . Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst.