Gele koort, feiten en tips

Wat is gele koorts?

Gele koorts is een vrij zeldzame maar ernstige tropische ziekte en wordt veroorzaakt door besmetting met het gele koorts virus. Dit virus komt voor bij apen en wordt door de beet van bepaalde muggensoorten overgedragen van apen naar mensen. Gele koorts komt het meest voor in bosgebieden waar apen voorkomen.
Het virus komt door de muggenbeet in de bloedbaan terecht en kan zich zo door het lichaam verspreiden. Slechts een beperkt deel van de geïnfecteerden zal echter daadwerkelijk ziek worden (13-26%). Drie tot zes dagen na de besmetting kunnen zich de eerste verschijnselen voordoen. Er is veelal sprake van een grieperig gevoel en lichte temperatuursverhoging.
Naar schatting ontstaat bij 15% van de patiënten die ziek worden geelzucht en matig tot ernstig orgaanfalen. Het klassieke ziektebeeld bestaat uit drie opeenvolgende stadia, waarbij in het eerste stadium er sprake is van een griepachtig ziektebeeld van enkele dagen. Dit stadium wordt gevolgd door een korte periode van ongeveer een dag met schijnbaar herstel. Vervolgens treedt een periode met ernstige verschijnselen op met o.a. koorts en geelzucht; vandaar de naam ‘gele koorts’. Tussen de 5de en de 10de dag treedt de kritische fase van de gele koorts op waarin een groot deel van de patenten snel beter wordt, maar waarbij in 15-25% van de patiënten de toestand echter snel achteruit gaat met hartritme stoornissen, nier- en leverfunctiestoornissen, shock en mogelijk overlijden, doorgaans zeven tot tien dagen na aanvang van de ziektesymptomen. Tegen gele koorts bestaan geen specifieke geneesmiddelen. De behandeling is enkel gericht op herstel en behoud van de vitale lichaamsfuncties.

Waar kunt u gele koorts oplopen?

Gele koorts komt uitsluitend voor in Zuid-Amerika en in Afrika tussen de 15de noordelijke en 10de zuidelijke breedtegraad. Met name in West-Afrika en het Amazonegebied is het risico het grootst.

Gele koorts vaccinatie

Vaccinatie is de enige manier om volledig tegen gele koorts beschermd te zijn. Vaccinatie bestaat uit één inenting in de bovenarm. Het gele koorts vaccin is een effectief vaccin, een eenmalige toediening van een dosis van 0,5ml geeft minstens 10 jaar bescherming. De bescherming gaat 10 dagen na de inenting in. Bijwerkingen die op kunnen treden zijn lokale reacties (roodheid, blauwe plekken, pijn, gevoeligheid, zwelling of een harde bult) op de plaats van injectie, verhoging en hoofdpijn. Ook spierpijn, zwakte, misselijkheid, diarree en braken kan optreden. Gele koorts vaccin bevat sporen van kippeneiwit en is daarom gecontraïndiceerd voor mensen die daar allergisch voor zijn. Indien er een hoog risico op gele koorts bestaat kan er, onder strikte voorzorgsmaatregelen, getest worden of het vaccin verdragen wordt. Aan vrouwen die zwanger zijn en aan kinderen tussen 6 en 9 maanden oud, wordt het vaccin alleen gegeven als er een niet te vermijden risico is op gele koorts in het land van bestemming. Het gele koorts vaccin mag niet toegediend worden aan kinderen jonger dan 6 maanden oud.

Internationaal bewijs gele koorts vaccinatie

Om te voorkómen dat gele koorts zich kan verspreiden, stellen sommige landen waar gele koorts (inheemse landen) voorkomt de vaccinatie verplicht. Er zijn echter landen waar gele koorts inheems is en toch geen vaccinatieverplichtingen geldt (o.a. Suriname). Nog andere landen (in o.a. Zuid-Oost Azië) stellen een vaccinatie tegen gele koorts verplicht, om te voorkómen dat u eventueel gele koorts meeneemt naar gebieden waar geen gele koorts heerst (niet-inheemse landen)- maar waar wel muggen voorkomen die het gele koorts virus kunnen overdragen. De arts of persoon die vaccineert tegen gele koorts geeft met een speciale stempel van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in uw vaccinatiepaspoort een bewijs dat u tegen deze ziekte bent gevaccineerd. Dit is een internationaal geaccepteerd bewijs voor bescherming tegen gele koorts. Voorheen mocht gele koorts vaccinatie enkel worden uitgevoerd door GGD- en travelclinics. Tegenwoordig kunt u echter ook terecht bij gespecialiseerde huisartsen als zij de officieel erkende stempel van de WHO hebben.

Beschermingsmaatregelen om insecten te weren

Tegen gele koorts is vaccinatie de enige bescherming. Om andere ziekten die insecten overdragen zoveel mogelijk te beperken, is het echter belangrijk voorzorgsmaatregelen te nemen. Hieronder volgen een aantal praktische tips:

• Draag bij verhoogde activiteit van muskieten bedekkende kleding: lange broek, lange mouwen, sokken en dichte schoenen. Er bestaan broeken met afritsbare pijpen die men naar wens als korte of lange broek kan dragen.
• Om onbedekte huid zoals polsen, handen, nek en gezicht te vrijwaren van muggenbeten is geregeld gebruik van muggenwerende middelen die de stof DEET bevatten nodig.
• Voor een goede en veilige nachtrust is een klamboe – liefst met permetrine behandeld – aan te raden. Sluit de klamboe goed af en controleer voor het slapen op ‘insluipers’. Als u of uw kinderen overdag slapen, gebruik dan ook een klamboe. Klamboes zijn in Nederland goed verkrijgbaar.
• Muggen houden niet van tocht: indien aanwezig is het raadzaam ’s nachts de ventilator of airconditioning aan te zetten. Een zogenaamde ‘coil’, insecticidenbevattende wierook in spiraalvorm, biedt ook bescherming. Zo’n coil brandt gedurende de nacht langzaam op en houdt muggen op afstand. Het best en voordeligst koopt u ze in het land van bestemming.

Het belang van een goede voorbereiding

Het gele koorts vaccin beschermt u uitsluitend tegen gele koorts. U moet zich uiteraard ook tegen andere door insecten overgebrachte ziekten beschermen, zoals malaria en dengue (knokkelkoorts). Helaas bestaan er tot op heden geen vaccins die u tegen alle ziekten beschermen die door muggen worden overgebracht. In gebieden waar gele koorts voorkomt, komt soms ook malaria en dengue voor. Degene die u reizigersadvies geeft en vaccineert, is daarvan op de hoogte. Bezoek minstens 6 weken vóór vertrek uw arts, de travelclinic, de GGD of een andere gespecialiseerde instantie. Neem dan uw internationale vaccinatiepaspoort mee en leg uw reisplannen voor. Zo kan worden nagegaan welke inentingen en middelen nodig zijn en kunnen eventueel vaccinaties bijtijds worden toegediend.

Meer informatie of vragen?

Heeft u nog vragen of wilt u meer informatie over bescherming tegen gele koorts of andere reizigersziekten, dan kunt u contact opnemen met zorgverlenende instanties als de GGD, travelclinic, bedrijfs- of huisarts en apotheek.